Operasion ulgam näme?
Ýönekeý dilde aýdanyňda, operasion ulgam (OU) – bu kompýuteriň enjamlaryny we beýleki programmalaryny utgaşdyryp işledýän programmadyr. Ol esasy we fundamental işleri ýerine ýetirip, faýllary hem-de kompýuteriň ýadyny dolandyrýar; şeýle-de islendik prosesleri, dolandyryş we periferiýa enjamlaryny (fleşka, syçan, klawiatura, printer we ş.m.) dolandyrmak ýaly funksiýalary öz içine alýar. Operasion ulgam diňe bir kompýuteriň enjamlaryny dolandyrmaga mümkinçilik bermän, dürli programmalary işledip bilýän umumy hyzmatlar toplumyny hem üpjün edýär.
Operasion ulgamlar kompýuteriň ulanylyşyny ýeňilleşdirmek üçin işlenilip düzüldi. Ilki çykan programmalar diňe belli bir kompýuterler üçin ýazylyp, beýleki enjamlarda işlemeýärdi. Häzirki döwürde kompýuterler häzirkizaman operasion ulgamlaryň kömegi bilen işleýärler. Olaryň esasy 3-si:
- Windows
- MacOS
- Linux
Windows, MacOS we Linux häzirki wagtda bazardaky iň meşhur operasion ulgamlardyr. Windows operasion ulgamy bazaryň 87.56%-ini, MacOS 9.54%-ini we Linux 2.53%-ini tutýar. Operasion ulgamlaryň üçüsem giňden ulanylsa-da, olaryň arasynda düýpli tapawutlar bar.
Bahalary
- GNU/Linux-yň aglaba bölegi köpçülige doly mugt. Bu her Linux görnüşleriniň mugtdugyny aňlatmaýar; meselem, “Zorin OS” operasion ulgamy ulanmaga mugt, ýöne onuň birnäçe goşmaça aýratynlyklary tölegli.
- Sarp ediş bazaryndaky Windows operasion ulgamly kompýuterleriň köpüsi içinde mugt gurnalan Windowsyň iň soňky wersiýasy bilen gelýär. 2016-njy ýylda Microsoft kompanýasy Windows üçin “freemium” modelini kabul etdi – bu her kimiň Windowsy mugt göçürip alyp, gurnap we ulanyp biljekdigini aňladýar. Elbetde, mugt Windowsyň funksiýalary belli bir derejede çäkli, ýöne bu adaty kompýuter ulanyjylary üçin ýeterlikdir.
- Apple kompaniýasynyň operasion ulgamy MacOS mugtdur, ýöne Apple kompaniýasy MacOS-y öz enjamlary üçin döretdi we Apple enjamlarynyň bahasy örän gymmat. Elbetde, ulanyjylar islendik kompýuterde MacOS gurnap bilerler, ýöne apparat we programma üpjünçiliginiň utgaşyklygy meselesiniň ýüze çykmagy mümkin.
Ulanyş aýratynlyklary
- Windowsyň köp taraplydygy sebäpli, programmalaryň hem-de oýunlaryň köpüsi bu platformada işlär ýaly döredilen. Kompýuterleri özleşdirmäni gowy görýänler üçin Windows gowy bolar. Windowsyň dürli içerki böleklerini aňsatlyk bilen çalşyp, täze draýwerleri gurnap we içki enjamlaryny isleýşiňiz ýaly täzeläp bilersiňiz.
- MacOS operasion ulgamy ulanmaga ýeňilligi we Apple ekoulgamyna (экосистема) çuňňur integrirlenendigi bilen meşhurdyr. MacOS-da siz göni App Store-dan programma ýükläp we gurnap bilersiňiz. MacOS birnäçe mugt programmalary hem üpjün edýär.
- Windows ýa-da MacOS bilen deňeşdireniňde, Linuxy ulanmak ýeňil däldir. Onda täze programmalary ýükläp işletmek elmydama aňsat düşmeýär, sebäbi ähli programmalar Linuxa gabat gelmeýär. Gabat getirmek üçin ilki Wine (Windows programmalaryny işletmäge mümkinçilik berýän programma) programmasyny gurnamaly bolarsyňyz.
Howpsuzlyk we durnuklylyk
- Umuman alanyňda, Linuxyň distribusiýalary (görnüşleri) iň durnukly we howpsuz operasion ulgamlar hasaplanýar. Linuxyň açyk başlangyç kody onuň iň uly artykmaçlygydyr, sebäbi ol islendik adama sistemada döreýän näsazlyklary çalt kesgitlemäge we düzetmäge mümkinçilik berýär. Linuxyň distribusiýalary berk goralsa-da, kompýuter wiruslary olarada degip bilýär.
- MacOS operasion ulgamy diýseň ajaýyp hasaplanylýar, sebäbi onda ýüze çykýan islendik näsazlyk çalt düzedilýär. Onuň howpsuzlyk düzgünleri seýrek bozulýar we ulgam adatça durnukly.
- Windows üç ulgamyň arasynda iň az durnukly we ygtybarlysydyr. Onuň has köp enjamlarda ulanyp bolýandygy sebäpli näsazlyk döreme ähtimallygy hem ýokarydyr. Windowsyň iň meşhur operasion ulgamdygy üçin, zyýanly programma üpjünçiliginiň köpüsi ýörite Windows üçin işlenilip düzülýär. Zyýanly programmalar MacOS üçin hem işlenilip düzülýär, ýöne olar beýle bir ýaýramadyk.
Windows, Mac ýa-da Linux: Haýsysy has gowy?
Gynansagam, haýsy operasion ulgamyň has gowudygyna anyk jogap berip bolmaýar. Bularyň hemmesi şahsy islegiňize we ulanyş maksadyňyza baglydyr.
Windows özüniň köp görnüşlerini hödürleýär we üçüsiniň arasynda iň uniwersalydyr. MacOS-da döredijilige gönükdirilen gowy programmalar bar. Linux we onuň distribusiýalary iň durnukly operasion ulgam hasaplanýar we açyk başlangyç kody bilen tapawutlanýar.
