2024-nji ýylyň oktýabrynda Halkara Pul Gaznasy (HPG) “Bütindünýä ykdysady perspektiwasy” hasabatynyň täze sanyny çap etdi. Bu 156 sahypalyk giňişleýin hasabat global ykdysady tendensiýalary seljerýär, meseleleri nygtaýar we bütin dünýäniň ýurtlary üçin Jemi Içerki Önüm (JIÖ) babatda çaklamalaryny üpjün edýär.
Global ykdysadyýetiň 2024-nji we 2025-nji ýyllarda 3.2% durnukly ösjekdigi, uzak möhletleýin perspektiwada bolsa 3.1% ösmegi çaklanylýar. Bu görkeziji pandemiýadan öňki ösüş derejesinden pes bolmagynda galýar. Ösen ykdysadyýetler, aýratyn hem Amerikanyň Birleşen Ştatlary (ABŞ) durnuklylyk görkezýär. Emma, beýleki öňdebaryjy ykdysadyýetler, şol sanda Ýewropadaky ykdysadyýetleriň garaşylanyndan peselmegi çaklanylýar. Aziýanyň ösýän ykdysadyýetleri tehnologiki öňegidişliklerden peýdalanýarlar, Saharanyň günortasyndaky Afrika we Orta Gündogar ýaly sebitler konflikt we klimatyň üýtgemegi sebäpli ýüze çykýan sarsgynlar bilen göreşýärler.
Türkmenistanyň ykdysady görkezijileri
Hasabatda Türkmenistan barada aýratyn bölüm bolmasa-da, HPG esasy ykdysady sanlary berýär:
- 2023-nji ýylda JIÖ-niň 2% ösüşinden soň, 2024-nji we 2025-nji ýyllarda JIÖ 2.3% ösmegi çaklanylýar. JIÖ-ni hasaplamagyň dürli usullary sebäpli bu görkezijiler hökümetiň 2023-nji ýylda 6.3% ösüşi hasabat bermegine çapraz gelýär.
- HPG-nyň çaklamalary Milli Hasaplar Ulgamy (SNA) ýaly halkara standartlaryna eýerýär we yzygiderliligi üpjün etmek üçin BMG we Bütindünýä Bankynyň çeşmelerinden ykdysady maglumatlary ulanýar. Ýokary hilli ygtybarly maglumatlaryň ýetmezçiligi zerarly Bütindünýä Banky 2020-nji ýylda Türkmenistanyň ykdysady öndürüjiligi, girdejisi ýa-da ösüş görkezijilerini çap etmegi bes etdi.
- Halkara goldanmalaryna (GFSM 2014) eýerýän maliýe çaklamalary milli obligasiýalardan we hususylaşdyrmakdan gazanylýan girdejileri öz içine almaýar. Ondan tapawutlylykda, Türkmenistanyň resmi hasabatlary bu girdejileri öz içine alýar.
- Halkara Pul Gaznasy 2023-nji ýylda -1.6% deflýasiýany, 2024-nji ýylda 6.3% we 2025-nji ýylda 8% inflýasiýa derejesini çaklaýar. Bu bahalaryň häzirki wagtda dowamly üýtgemegine täsir edýär.
Bu gapma-garşylyklar durnukly ykdysady ösüş üçin Türkmenistanyň hasabat berme tejribesiniň global hasabat berme amallaryna laýyk getirmegiň we aç-açanlygyň berjaý edilmeginiň möhümdigini görkezýär.
