Amerikanyň Birleşen Ştatlarynyň Söwda wekiliniň edarasy (USTR) ABŞ-nyň söwda hyzmatdaşlarynyň intellektual eýeçilik (IE) hukuklaryny goraýyşyny we ýerine ýetirişini beýan edýän 2024-nji ýylyň Ýörite 301 hasabatyny çykardy. Türkmenistan intellektual eýeçilik meselesi sebäpli 2024-nji ýylda “Gözegçilik sanawynda” saklanyp galýar. 2023-nji ýylda “Gözegçilik sanawynda” ýer alan Özbegistan ýurduň intellektual eýeçilik hukuklaryny goramakda we ýerine ýetirmekde durnukly öňe gidişligi zerarly 2024-nji ýylda bu sanawdan aýryldy.
2024-nji ýylyň hasabaty Türkmenistan tarapyndan atylan birnäçe oňyn ädimi belleýär. Olara “Türkmenistanyň intellektual eýeçilik ulgamyny ösdürmegiň 2021-2025-nji ýyllar üçin Maksatnamasynyň” kabul edilmegi we Türkmenistanyň ABŞ-Merkezi Aziýa Söwda we maýa goýumlary baradaky çarçuwaly şertnamasynyň (TIFA) çäginde Intellektual eýeçilik boýunça Iş toparynyň mejlislerine gatnaşmagy degişlidir.
Emma, Türkmenistanda IE-niň goralyşy halkara standartlaryna laýyk gelmeýär. Öňki hasabatlarda bellenilen, uzak wagtdan bäri bar bolan birnäçe IE meseleleri çözülmän galýar. Olar aşakdakylary öz içine alýar:
- Ygtyýarnamasyz programma üpjünçiligini ulanmak: Käbir döwlet edaralary ygtyýarnamaly programma üpjünçiligini ulanmaga başlasa-da, Türkmenistanda heniz hem ministrlikleri we edaralary doly ygtyýarnamaly programma üpjünçiligini ulanmaga borçlandyrýan prezident derejesinde kabul edilen karar, kanun ýa-da düzgünnama ýok. Ygtyýarnamasyz programma üpjünçiligini ulanmak döwlet edaralaryny howpsuzlyk gowşaklyklarynyň has ýokary töwekgelçiligine sezewar edýär.
- Häzirki zaman awtorlyk hukuklaryny goramagyň ýoklugy: Türkmenistan daşary ýurt ses ýazgylarynyň awtorlyk hukugyny goramagy döwrebaplaşdyrmalydyr. Muňa toplumlaýyn Bütindünýä intellektual eýeçilik guramasynyň (WIPO) Internet şertnamalary diýip bilinýän WIPO ýerine ýetirmeler we fonogrammlar şertnamasyna (WPPT) we WIPO awtorlyk hukugy şertnamalaryna (WCT) goşulmagy we durmuşa geçirmegi degişli.
- Resmi ygtyýarlyklaryň bolmazlygy: Serhetiň hukuk goraýjylarynyň awtorlyk hukugynyň eýesiniň resmi şikaýaty bolmazdan, galp harytlary ele geçirmek we ýok etmek ygtyýarlygy ýok. Türkmenistanyň IE kanunlaryny ýerine ýetirmekde şowsuzlygy sebäpli galp we ogurlanan önümler ýurduň esasy şäherlerinde elýeterliligine galýar. Türkmenistanda aç-açanlygy ýokarlandyrmak, intellektual eýeçilik hukuklarynyň goralyşy barada maglumat bermek we gowylandyrmak üçin Intellektual eýeçilik boýunça döwlet gullugy alyp barýan işleri we Döwlet gümrük gullugynyň kömegi bilen ele geçirilen önümler barada maglumatlary çap etmeli.
- Söwda markasyny hökmany hasaba goýmak talaplary: Türkmenistan köplenç söwda markalarynyň eýelerini gereksiz administratiw we maliýe ýüklerine sezewar edýär. Bu söwda markasy hukuklaryny goramakda we saklamakda kynçylyk döredýär.
