Her ýyl Bütindünýä Saglygy Goraýyş Guramasy (BSGG) we UNISEF milli hasabatlara we alternatiw çeşmelerden alnan maglumatlara esaslanyp, agza döwletleriň milli immunizasiýa gurşawyna bilelikde syn berýärler. Ýerli ekspertleriň esassyz pikirleri we maglumatlary berme mümkinçiligini göz öňünde tutup, BSGG we UNISEF elýeterli bolan maglumatlaryň immunizasiýa ýagdaýyny takyk görkezýändigini ýa-da immunizasiýa gurşawyny nädogry berýändigini anyklamaga synanyşýarlar. BSGG we UNISEF-e görä, “Türkmenistanda milli immunizasiýa gurşawy baradaky çaklamalar dürli sanlara we maglumatlara, käbir ýagdaýlarda bolsa hili näbelli maglumatlara esaslanýar”.
BSGG we UNISEF bilelikde Türkmenistanyň immunizasiýa boýunça ýurt bahalandyrmasynda ýurt derejesindäki iň soňky maglumatlara esaslanyp milli immunizasiýa gurşawy barada çaklamasyny berýär. Türkmenistanda immunizasiýa gurşawy dünýä ortalamasy bilen deňeşdirilende has gowy bolsa-da, gynansak-da ölümleriň öňüni alyp biljek ömri halas ediji immunizasiýa almaýan müňlerçe çaga bar. Mysal üçin: 2023-nji ýylda Türkmenistanda (99%) täjihoraza, bürmek keseline we gökbogma (DTP1) garşy immunizasiýanyň ilkinji dozasynyň berilmegi dünýä ortalamasyndan (89%) 10% ýokarydy. Emma, 2023-nji ýylda 2000 çaga waksina berilmedi. Bu Durnukly Ösüş Maksatlarynyň (DÖM) ýyllyk maksadyndan takmynan 12% köpdür. DTP1-e garşy waksina berilen çagalaryň sany 2019-njy ýyl bilen deňeşdirilende 5% peseldi. Diri galan bäbekleriň sany 2019-njy ýyl bilen deňeşdirilende takmynan 5% kemeldi. Waksina berilen bolsady, bu janlar halas edilip bilinerdi.
Şonuň ýaly-da, Türkmenistanda (98%) DTP3 (üçünji doza) berilmegi dünýä ortalamasyndan (84%) 14% ýokary. Şeýle-de bolsa, DTP3 dozasy berilen çagalaryň sany 2019-njy ýyl bilen deňeşdirilende 6% peselip, 2019-njy ýyl bilen deňeşdirilende diri galan bäbekleriň sany ~5% azalmagyna getirdi. Bu 3000 sany waksina berilmedik we ýetersiz waksina berilen çagalary waksina arkaly öňüni alyp boljak kesellere garşy ejiz bolmagyna getirdi.
Mundan başga-da, 2023-nji ýylda Türkmenistanda (99%) gyzamyk waksinasynyň (MCV1) gurşawy dünýä ortalamasyndan (83%) 16% ýokary boldy. Muňa garamazdan, 2023-nji ýylda 2019-njy ýyl bilen deňeşdirilende 2000 çaga az waksina berildi. MCV1 garşy waksina berilen çagalaryň sany 2019-njy ýyl bilen deňeşdirilende 5% kemeldi we diri galan bäbekleriň sany 2019-njy ýyl bilen deňeşdirilende takmynan 5% azaldy.
Immunizasiýa ömürleri halas etmek, çagalary keselden we maýyplykdan goramak üçin iň arzan usullardan biridir. Waksinasiýa gurşawy Türkmenistanda has ýokary bolsa-da, müňlerçe çaga bu ömri halas ediji saglyk hyzmatlaryndan mahrum galýar. Hasabat COVID-19-yň türkmen hökümetiniň waksina tagallalaryna nähili täsir edendigi barada maglumat bermeýär. Türkmenistan pandemiýa döwründe ýekeje-de ýokaşma ýa-da ölüm hadysasyny habar bermedi.
