Progres.Online

Merkezi Aziýanyň krizisdäki mümkinçiligi

2023-nji ýylyň ýanwarynda, žurnalist Brýus Pannier “Russiýanyň Ukrainadaky söweşi Merkezi Aziýanyň arabaglanşygyny özgerdýär” atly analizi çap etdi. Awtor Russiýanyň Ukrainadaky uruşynyň Merkezi Aziýa ýurtlaryny Russiýadan aýlanyp geçjek alternatiw söwda ýollaryny tapmaga nähili mejbur edendigini düşündirýär. Birikme üçin täze mümkinçilikler soňky 150 ýylyň bilen deňeşdirilende Merkezi Aziýanyň Russiýa garaşlylygyny kemelder. Merkezi Aziýanyň adaty söwda kartasy üýtgäp başlady. Bu wakalaryň akymyny ýakyn ýyllarda üýtgedip biler. Dünýäniň beýleki ýurtlary bilen şeýle birikmeler sebitiň Beýik ýüpek ýolundaky söwda merkezi hökmünde taryhy ähmiýetini täzeden dikeltmäge kömek edip biler.

Türkmenistan Gündogary Günbatara we Demirgazygy Günorta birleşdirýän gara ýollar, demir ýollar we portlar arkaly söwda ýollaryna goşulmaga meýilli. Gündogar-Günbatar ugry boýunça demirgazyk Gazagystandan Türkiýä barýan täze demir ýoly bar. Onuň uzynlygy 6336 km (12 günlük ýol) bolup, Türkmenistandan we Eýrandan geçýär. Şeýle hem, 2022-nji ýylyň oktýabrynda Hytaý bilen Türkiýäniň arasynda köpugurly geçelgeler ýola goýuldy. Ýükler Täjigistan, Özbegistan, Türkmenistan, Eýran ýaly ýurtlardan üstaşyr geçip, otlular, awtoulaglar, gämiler we uçarlar arkaly daşalar.

Türkmenistanda ýükler beýleki ýurtlara daşalmazdan ozal Hazar deňzindäki Türkmenbaşy portuna iberiler. Mundan başga-da, 1990-njy ýyllardaky Hytaýy, Gyrgyzystany we Özbegistany birleşdirýän demirýol liniýasyna 2022-nji ýylda täzeden gyzyklanma bildirilip başlandy. Eger bu üstünlikli bolsa, liniýa Türkmenistandaky Türkmenbaşy portundan hem geçer. Türkmenistan 2022-nji ýylyň awgustynda, Russiýany Hindistan bilen birikdirýän we Gazagystandan, Türkmenistandan we Eýrandan geçýän Halkara demirgazyk-günorta transport geçelgesine (HDGTG) resmi taýdan goşuldy. Türkmenistanda ýükler Türkmenbaşy portundan geçer.

Türkmenistan Türkmenbaşydaky porty giňeltmek we desgalaryny döwrebaplaşdyrmak üçin $1.5 milliard sarp etdi. 2018-nji ýylyň maýynda, ýyllyk ýük dolandyrma kuwwaty 25 million tonna bolan bu port gaýtadan açyldy. Gazagystanyň Aktau, Kuryk portlarynyň we Türkmenistandaky Türkmenbaşy portunyň umumy kuwwaty ~51 million tonna barabar. Gazagystanyň we Türkmenistanyň portlaryndan ýükler Azerbaýjanyň Alat portuna iberilýär. Alat porty Ýewropa bilen Hytaýyň we Eýran bilen Russiýanyň arasynda ýük gatnawy üçin esasy geçelge merkezidir.

Hepdelik täzeliklere: / Weekly newsletters: